Bestemmingsplannen voor beginners!

In een bestemmingsplan geeft de gemeenteraad een bestemming aan een perceel, bijvoorbeeld bedrijf, wonen of sport. Binnen die bestemming gelden regels, bijvoorbeeld over hoe hoog een gebouw mag worden gebouwd en hoe je het perceel mag gebruiken. De meeste bestemmingsplannen kunnen via de website www.ruimtelijkeplannen.nl worden bekeken. Je kunt zoeken op adres of op de naam van het bestemmingsplan.

Een bestemmingsplan bestaat uit planregels, een verbeelding (plankaart) en een toelichting. De verbeelding (plankaart) geeft aan de hand van verschillende kleuren en aanduidingen bestemmingen aan de verschillende percelen. De planregels verbinden regels aan de verschillende bestemmingen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan welk gebruik is toegestaan, zoals wonen, horeca of bedrijvigheid. Daarnaast regelen de planregels ook bepaalde bouwregels zoals een maximale hoogte van een gebouw, of de maximale omvang daarvan. De toelichting bij het bestemmingsplan onderbouwt wat het bestemmingsplan mogelijk maakt en omschrijft dat met deze gebruiks- en bouwmogelijkheden voldaan wordt aan het begrip een ‘goede ruimtelijke ordening’. Hierin wordt toegelicht waarom er voor deze bestemming met de daarbij behorende regels is gekozen. Met behulp van onderzoeken, naar bijvoorbeeld de gevolgen voor het milieu, onderbouwen deze regels die keuzes.

Elke gemeente moet in ieder geval één bestemmingsplan hebben vastgesteld. De grondslag daarvoor vinden we terug in de Wet ruimtelijke ordening. Een bestemmingsplan mag ook niet te oud zijn. Het is de bedoeling dat de gemeente iedere tien jaar een bestemmingsplan herziet. Een dergelijke herziening, of de vaststelling van een nieuw bestemmingsplan, is aan de gemeenteraad. Het college van burgemeester en wethouders bereidt het bestemmingsplan voor en publiceert het bestemmingsplan. Het Rijk en de provincie kunnen ook een soort bestemmingsplan vaststellen. Dan heet dan een rijks- of provinciaals inpassingsplan.

De gemeenteraad kan in plaats van een bestemmingsplan er ook voor kiezen om een beheersverordening vast te stellen. De raad kiest hier soms voor bij gebieden waar geen nieuwe ruimtelijke ontwikkeling wordt voorzien. Een beheersverordening houdt kort gezegd een bevriezing van de huidige situatie in.

Wat voor soort bestemmingsplannen zijn er?

Voor bestaande (dorps)kernen waar nieuwbouw niet voor de hand ligt, kiest de gemeente vaak voor een andere inhoud van het bestemmingsplan dan voor een nog te ontwikkelen woonwijk.

Wanneer een bestemmingsplan wordt vastgesteld voor een bestaande (dorps)kern, geeft de gemeente op detailniveau aan wat er wel en niet mag. Meestal verschillen die mogelijkheden niet van de bestaande, huidige situatie. De woonwijk is al volgebouwd, dus voor grote, nieuwe ontwikkelingen is weinig ruimte. Moet een gebied nog ontwikkeld worden? Dan kan in het bestemmingsplan gekozen worden voor meer flexibiliteit. Met name de bouwmogelijkheden kunnen dan globaal worden opgenomen in plaats van in detail.


De gemeenteraad kan ook kiezen voor een bestemming met een uitwerkingsplicht. Hierbij moet het college van burgemeester en wethouders eerst een uitwerkingsplan vaststellen, voordat er ontwikkeld kan worden. Er kan bijvoorbeeld in het bestemmingsplan opgenomen zijn dat het gebied bestemd is voor woningbouw, waarbij de precieze vereisten waaraan de nog te bouwen woningen aan moeten voldoen nog niet bekend zijn. Zolang geen uitwerkingsplan is vastgesteld, geldt er meestal een bouwverbod.

In een bestemmingsplan kan ook een wijzigingsbevoegdheid zijn opgenomen. Dit houdt in dat het college van burgemeester en wethouders het bestemmingsplan kunnen wijzigen, zolang het plan voldoet aan de voorwaarden zoals die zijn opgesteld in het bestemmingsplan. Dit betekent dat er bepaalde voorwaarden gesteld zijn aan een bestemmingsplan, maar dat er binnen die voorwaarden ruimte is om het bestemmingsplan te wijzigen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om een agrarische functie om te zetten naar een woonfunctie als de agrariër is gestopt met zijn of haar activiteiten.

Wat is de procedure?

Omdat een bestemmingsplan gevolgen voor inwoners kan hebben, geldt er een wettelijke procedure die de gemeente moet doorlopen voordat het bestemmingsplan kan worden vastgesteld. Voordat die wettelijke procedure van start gaat, kan het zijn dat het college van burgemeester en wethouders eerst een versie van het bestemmingsplan openbaar maakt waarop inwoners kunnen inspreken of waarover geparticipeerd kan worden (een concept-ontwerpbestemmingsplan of een voorontwerpbestemmingsplan).


De wettelijke procedure start met het openbaar maken van een ontwerpbestemmingsplan. Dit wordt dan ter inzage gelegd (zodat het plan kan worden ingekeken) en (online) gepubliceerd (via www.ruimtelijkeplannen.nl). Het ontwerpbestemmingsplan ligt zes weken ter inzage en iedereen kan daarop een reactie geven (zienswijzen). Na deze zes weken heeft de gemeenteraad twaalf weken om het bestemmingsplan vast te laten stellen. De gemeenteraad neemt de ingekomen reacties mee in de beoordeling bij de vaststellen van het bestemmingsplan. De vergadering van de gemeenteraad is openbaar en doorgaans via internet of in het gemeentehuis (raadzaal) te volgen.

Als het bestemmingsplan is vastgesteld, maakt de gemeente dit bekend door het (online) te publiceren. Wie het niet eens is met het vastgestelde bestemmingsplan kan tot zes weken na bekendmaking in beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in Nederland. Niet iedereen mag in beroep, dat is afhankelijk van het geval.

De mogelijkheid tot indienen van dit beroep bedraagt zes weken, na deze zes weken treedt het bestemmingsplan in werking. De bestuursrechter kan dit echter tegengaan door het bestemmingsplan te schorsen. Daar moet wel apart om verzocht worden (voorlopige voorziening).

Wanneer kun je afwijken van een bestemmingsplan?

Het komt geregeld voor dat iemand iets wil bouwen of een pand wil gebruiken, terwijl dit niet mag volgens de planregels van het geldende bestemmingsplan. Het college van burgemeester en wethouders kan toestemming verlenen om af te wijken van het bestemmingsplan. Dat gebeurt met een omgevingsvergunning.
De basis daarvoor vinden we terug in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. De belangrijkste vraag is of het college van burgemeester en wethouders de ontwikkeling, bijvoorbeeld die extra verdieping op het huis of het gebruik van een bedrijf voor horeca, (ruimtelijk) wenselijk vindt. Als dat het geval is, kan er, afhankelijk van de omvang van het project, op verschillende manieren van het bestemmingsplan worden afgeweken. Zo kan het zijn dat in het bestemmingsplan regels zijn opgenomen wanneer van het bestemmingsplan kan worden afgeweken (binnenplanse afwijking).
Indien dit niet aan de orde is, dan kan het nog zijn dat de voorgenomen ontwikkeling past onder een van de gevallen die is opgenomen in het Besluit omgevingsrecht (zogenaamde buitenplanse afwijking, kruimelgeval).
Biedt ook die lijst geen oplossing, dan kan alsnog van het bestemmingsplan worden afgeweken, maar dan moet er wel een uitgebreide onderbouwing worden geschreven en geldt er een langere procedure voordat op de aanvraag omgevingsvergunning kan worden beslist. In dat geval moet doorgaans ook de gemeenteraad worden geraadpleegd.

Vragen overgehouden naar aanleiding van deze blog?

In een notendop hebben we hierboven weergegeven wat een bestemmingsplan is, hoe deze tot stand komt en hoe je daar eventueel van kan afwijken om een nieuwe ontwikkeling toch mogelijk te maken. Het lezen van een bestemmingsplan kan best lastig zijn, net als het overzien van de gevolgen van een nieuw bestemmingsplan. Ook kan het soms lastig te beoordelen zijn of je tegen een nieuw bestemmingsplan in rechte kunt opkomen. Wij kijken in alle gevallen graag met u mee.


Heeft u nog vragen over een bestemmingsplan of bent u voornemens om een project te realiseren dat misschien in strijd is met het bestemmingsplan? Neem gerust contact op met de juristen van Catch Legal.