Het is de rode draad in het nieuws: het coronavirus. Dat is in deze blog niet anders. Gedurende de coronacrisis is de kwetsbare positie van arbeidsmigranten sterker aan het licht gekomen. Niet alleen zorgen grote groepen arbeidsmigranten voor clusters met besmettingen, ook werden schendingen van de RIVM-richtlijnen op grote schaal aangetoond op de werk- en woonplekken van arbeidsmigranten. Het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten heeft tweemaal een advies uitgebracht waarin zij het belang van adequate behandeling van arbeidsmigranten benadrukken. Hiervoor moet de kennis over de mogelijkheden op het gebied van huisvesting verbeteren. Want wie gaat daar eigenlijk over, de huisvesting van arbeidsmigranten?
Gemeente, provincies of toch de Rijksoverheid?
Als eerste is het van belang om de rollen van het Rijk, de provincie en gemeente goed van elkaar te onderscheiden.- De Rijksoverheid formuleert het landelijk kader, aan de hand waarvan provincies en gemeenten het lokale beleid opstellen. Daarnaast kan de Rijksoverheid zorgen voor aanvullende instrumenten of financiële ondersteuning.
- De provincie stelt een structuurvisie op (onder de huidige wetgeving), met daarin het ruimtelijk beleid. Deze structuurvisies bieden de kaders voor het opstellen van het gemeentelijk beleid. Een dwingender instrument dat de provincie kan inzetten is het provinciaal inpassingsplan (een provinciaal bestemmingsplan). Onder de Omgevingswet kan de provincie een omgevingsvisie (opvolger van de structuurvisie), omgevingsverordening en een projectbesluit (opvolger van het provinciaal inpassingsplan) opstellen. Alle instrumenten van de provincie onder de Omgevingswet worden overzichtelijk weergegeven in deze blog. Provincies kunnen interbestuurlijk toezicht houden als gemeenten een wettelijke medebewindstaak niet uitvoeren. Ook kunnen ze ingrijpen als gemeenten besluiten nemen die in strijd zijn met het algemeen belang of recht. De provincie kan er dan voor kiezen om zelf de taak over te nemen, of het besluit in kwestie te blokkeren.
- De gemeente stelt een beleidskader op waarin zij aangeeft wat geschikte locaties zijn voor huisvesting van arbeidsmigranten. Het is van belang dat gemeenten dit beleid helder formuleren in structuurvisie of een omgevingsvisie. Na inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 juli 2022 kan – of in sommige gevallen moet – de gemeente een kerninstrument opstellen genaamd het ‘programma’. Dit programma moet een uitwerking van de omgevingsvisie bevatten, waarin helder geformuleerd wordt wat het beleidskader is voor de huisvesting van arbeidsmigranten. De gemeente is bovendien verantwoordelijk voor bouw- en woningtoezicht. Daarmee heeft zij de mogelijkheid handhavend op te treden bij gebreken of misstanden met betrekking tot huisvesting van arbeidsmigranten.