Is een verzoek tot vergoeding van de bezwaarkosten een geldige reden om door te procederen? Het antwoord op deze vraag was lange tijd: Ja. Door de recente koerswijziging van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) in de uitspraken van 2 april 2024 (ECLI:NL:CRVB:2024:635 en ECLI:NL:CRVB:2024:636) is hier verandering in gekomen. In deze uitspraken is namelijk bepaald dat onder bepaalde omstandigheden vergoeding van de bezwaarkosten niet langer een geldige reden is voor doorprocederen. Hoe zit dit precies?
Wanneer recht op vergoeding van in bezwaar gemaakte kosten?
Doorprocederen vanwege de bezwaarkosten: oude situatie
Stelt u zich voor, u heeft een omgevingsvergunning aangevraagd voor het bouwen van een dakterras. Een bestuursorgaan van de gemeente heeft besloten uw aanvraag te weigeren en de vergunning dus niet te verlenen (ook wel: het primaire besluit). U bent het niet eens met het besluit en stelt daarom bezwaar in. U heeft voor het bezwaar kosten gemaakt voor procesvertegenwoordiging door een beroepsmatige. U verzoekt om vergoeding van de kosten die u voor de procesvertegenwoordiging heeft gemaakt. Daarnaast zou u bijvoorbeeld ook nog vergoeding kunnen vragen als er kosten zijn gemaakt in de bezwaarprocedure voor: 1) een getuige of deskundige; 2) een tolk; en 3) uittreksels uit de openbare registers (artikel 1 Besluit proceskosten bestuursrecht). Tijdens de bezwaarprocedure dient u een nieuwe aanvraag in, waarin het dakterras heel anders gesitueerd is. De omgevingsvergunning wordt verleend. Uw bezwaar tegen de eerdere weigering wordt in de beslissing op bezwaar ongegrond verklaard. De bezwaarkosten krijgt u niet vergoed.
Voorheen was doorprocederen vanwege een verzoek tot vergoeding van de bezwaarkosten mogelijk. Dit betekende dat de rechter een geschil wat inhoudelijk niet langer speelde, tóch inhoudelijk moest gaan beoordelen. Er worden immers geen inhoudelijke gronden aangevoerd waarover de rechter zich kan buigen. Procespartijen hebben dan dus geen inhoudelijk belang meer bij de beoordeling van de zaak, maar enkel een financieel belang. In het genoemde voorbeeld zal er inderdaad geen inhoudelijk belang meer zijn, omdat er uiteindelijk toch een omgevingsvergunning is verleend voor het realiseren van een dakterras.
Doorprocederen vanwege de bezwaarkosten: nieuwe situatie
In de hierboven beschreven situatie kwam op 2 april 2024 verandering. De CRvB stelt namelijk dat een procespartij wél een inhoudelijk belang moet hebben bij het doorprocederen. Met andere woorden; het beroep dat u indient moet inhoudelijke gronden bevatten tegen een besluit. Alleen dan is er sprake van procesbelang. Enkel doorprocederen om de gemaakte kosten in bezwaar vergoed te krijgen, levert dus geen procesbelang meer op. Ontbreekt het procesbelang, dan wordt uw beroep niet-ontvankelijk verklaard.
Terug naar het voorbeeld van de aangevraagde vergunning voor het dakterras. In bezwaar krijgt u geen gelijk en het primaire besluit, waarin is besloten dat u geen vergunning krijgt voor het realiseren van het dakterras, blijft in stand. Nu wilt u de gemaakte proceskosten voor het instellen van het bezwaar vergoed krijgen. Voorheen was een zelfstandig verzoek tot vergoeding van de bezwaarkosten dus voldoende voor het aannemen van procesbelang. Sinds de uitspraak van de CRvB is het dus niet meer mogelijk om enkel door te procederen om de bezwaarkosten vergoed te krijgen. Een verzoek tot vergoeding van de proceskosten wordt niet langer als zelfstandig procesbelang gezien.
Is er een uitzondering?
Er is een uitzondering op bovenstaande regel. In het geval dat het bestuursorgaan zijn besluit naar aanleiding van uw bezwaarschrift herroept in bezwaar kan er namelijk wel doorgeprocedeerd worden om enkel de bezwaarkosten vergoed te krijgen.
Voor het voorbeeld betekent dit het volgende. Stel u heeft geen nieuwe aanvraag ingediend. U krijgt wel gelijk en uw bezwaar wordt gegrond verklaard en het bestuursorgaan besluit om toch de vergunning te verlenen voor het dakterras. Het bestuursorgaan zal dan het primaire besluit herroepen en in de beslissing op bezwaar de vergunning verlenen. Als het bestuursorgaan vervolgens geen of een te lage vergoeding van de kosten in bezwaar toekent, kunt u wel doorprocederen over de proceskosten.
In zo’n situatie is de nieuwe lijn dus niet van toepassing en is er wel procesbelang om door te procederen over de vergoeding van de bezwaarkosten.
Waarom is de koers voor doorprocederen gewijzigd?
De CRvB geeft in de uitspraken de volgende reden om van koers te wijzigen:
“Zo lang het niet hebben verkregen van een gevraagde vergoeding van bezwaarkosten een zelfstandige ingang tot de rechter biedt, is de rechter vervolgens gehouden het inmiddels achterhaalde geschil volledig inhoudelijk te beoordelen. Dat is een ongewenste situatie, die leidt tot een ondoelmatige inzet van de schaarse capaciteit binnen de bestuursrechtspraak.’’
Kortgezegd komt het er dus op neer dat de koers is gewijzigd, omdat het onwenselijk is dat een rechter zich buigt over een geschil wat in de praktijk niet meer speelt. Dit legt namelijk een ongewenst beslag op de tijd en capaciteit van rechters.
Samenvattend: alleen doorprocederen bij procesbelang
Deze koerswijziging betekent dus dat er enkel doorgeprocedeerd kan worden als er procesbelang is. In beginsel valt doorprocederen om enkel de bezwaarkosten vergoed te krijgen hier dus niet onder. Hierop geldt wel een uitzondering. Als het primaire besluit naar aanleiding van de bezwaarprocedure wordt herroepen door het bestuursorgaan, kunt u wel doorprocederen over de vergoeding van de proceskosten.
Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze blog? Neem gerust contact met ons op!
(foto: Raad van State/Tineke Dijkstra)
