Wel senioren, geen studenten? Doelgroepen in het bestemmingplan (I)

‘Gebrek aan seniorenwoning is grootste probleem van wooncrisis’ (RTV Utrecht, 30 december 2021);
‘Schreeuwend tekort starterswoningen in dorpen’ (Pointer, 22 maart 2022) en;
‘Ook komend studiejaar tienduizenden studentenwoningen tekort’ (NRC, 9 augustus 2022).
Het is maar een kleine greep uit de nieuwsberichten die gaan over de behoefte aan woningen voor specifieke doelgroepen. Maar hoe kan de gemeente sturen bij het aanwijzen van bepaalde gebieden voor woningbouw voor deze doelgroepen? Kan de gemeenteraad in het bestemmingsplan voorschrijven dat alleen seniorenwoningen zijn toegestaan?

Dit is het eerste deel van de blogreeks waar we kijken naar verschillende doelgroepen. We beoordelen aan de hand van de rechtspraak of de gemeenteraad hiernaar onderscheid mag maken in het bestemmingsplan.

Behoefte aan woningen voor specifieke doelgroepen

Bijna overal in Nederland is behoefte aan woningen. In sommige gemeenten is de behoefte aan woningen voor een bepaalde doelgroep groter dan voor andere doelgroepen. In studentensteden is veel behoefte aan studentenwoningen, terwijl gemeenten met relatief veel ouderen eerder vraag hebben naar meer seniorenwoningen. Ook starterswoningen en woningen voor arbeidsmigranten zijn voorbeelden van specifieke doelgroepen. Op welke manier kunnen gemeenten inspelen op deze specifieke behoeftes?

Welk onderscheid mag de gemeente maken in het bestemmingsplan?

Het bestemmingsplan lijkt op het eerste gezicht de ideale manier voor de gemeente om te regelen waar en hoeveel woningen voor een bepaalde doelgroep gebouwd mogen worden. In het bestemmingsplan bepaalt de gemeenteraad namelijk wat er op een bepaalde locatie gebouwd en gebruikt mag worden. Zie hiervoor ook ons blog ‘Bestemmingsplannen voor beginners’. In het bestemmingsplan wijst de gemeenteraad bestemmingen aan ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening, zo volgt uit artikel 3.1 van de Wet ruimtelijke ordening. En dit is gelijk de beperkende factor in het bestemmingsplan: alleen in het kader van de goede ruimtelijke ordening mag de gemeenteraad onderscheid maken. Met andere woorden, de gemeente mag alleen ruimtelijk relevant onderscheid maken en daarbij alleen ruimtelijk relevante argumenten gebruiken.

De vraag die zich dan voordoet is of het aanwijzen van bestemmingen voor een bepaalde doelgroep (denk aan senioren, starters of studenten) is toegestaan? Volgens de huidige rechtspraak is dit onderscheid niet toegestaan, omdat een onderscheid tussen deze doelgroepen niet ruimtelijke relevant is.
Leeftijd ruimtelijk relevant? Nee!
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) oordeelde in 2021 (ECLI:NL:RVS:2021:920) dat een verbod op het gebruik van woningen door personen buiten de beoogde doelgroep (in dat geval senioren) niet mogelijk is, omdat dit zou leiden tot een niet ruimtelijk relevant onderscheid naar leeftijd. In dit geval had de gemeenteraad van Zwolle een bestemmingsplan vastgesteld met woonruimte voor alleen senioren. Omwonenden waren het niet met het bestemmingsplan eens en gingen hiertegen in beroep bij de Afdeling. Zij voerden onder andere aan dat het bestemmingsplan weliswaar beoogde seniorenwoningen te realiseren (dit volgde bijvoorbeeld uit de toelichting op het bestemmingsplan) maar dat dit niet afdwingbaar in de planregels was opgenomen. De gemeenteraad gaf aan dat het niet mogelijk was om dit in de planregels te regelen, omdat een dergelijk onderscheid naar leeftijd niet ruimtelijke relevant is. De Afdeling was het hiermee eens.

Gemeenteraad mag geen doelgroepen uitsluiten
In een andere uitspraak van de Afdeling van 8 januari 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:18) had de gemeenteraad van Langedijk een bestemmingsplan vastgesteld ten behoeve van starterswoningen. Een aantal omwonenden ging tegen het bestemmingsplan in beroep. Zij voerden aan dat in de planregels niet was gewaarborgd dat de woningen daadwerkelijk naar starters gingen. De Afdeling overwoog dat een bestemmingsplan geen regels mag bevatten die een verbod op gebruik buiten de doelgroep betekenen. Met andere woorden: in de planregels mogen personen buiten de beoogde doelgroep niet worden uitgesloten van gebruik. Dit zou namelijk leiden tot een niet ruimtelijk relevant onderscheid. Dit volgt ook uit andere uitspraken van de Afdeling, zie onder andere ECLI:NL:RVS:2017:705 en ECLI:NL:RVS:2013:2241.

Het simpelweg aanwijzen van locaties voor een bepaalde doelgroep is dus niet toegestaan. Maar daarmee is de kous er natuurlijk niet af. In het volgende deel van deze blogreeks gaan wij in op manieren om woningbouw voor bepaalde doelgroepen te reguleren.

Conclusie

Er is in Nederland een grote behoefte aan woningbouw in het algemeen en ook naar woningbouw voor specifieke doelgroepen. Omdat onderscheid naar doelgroepen in het bestemmingsplan ruimtelijk relevant moet zijn, kan de gemeenteraad niet zomaar gronden aanwijzen die bedoeld zijn voor bepaalde doelgroepen. In ons volgende blog gaan wij in op manieren waarop de gemeente wél kan sturen op het toelaten van bepaalde doelgroepen op bepaalde locaties.

Interessant artikel?

Deel op facebook
Deel op Twitter
Deel op Linkdin
Deel via mail

Gerelateerde berichten

Catch Legal