Een streep door de bouwvrijstelling, uitstel van de Omgevingswet, nieuwe bouwverplichtingen en eisen voor duurzamere gebouwen. Het is geen eenvoudige tijd om een projectontwikkelaar of bouwbedrijf te zijn. In korte tijd gebeurt veel waardoor het soms moeilijk voor bouwbedrijven en ontwikkelaars te weten is, wat hen staat te wachten de komende maanden. Hierna zetten we de gevolgen van recente ontwikkelingen binnen het omgevingsrecht voor u op een rij.
Het zal bijna niemand zijn ontgaan dat de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) heeft geoordeeld dat de partiële bouwvrijstelling niet voldoet aan het EU natuurbeschermingsrecht. Gevolg? Een dikke vette streep door de partiële bouwvrijstelling en alle ontwikkelingsvoordelen die daarmee konden worden gehaald.
Een onderzoek naar de gevolgen van een project voor stikstofdepositie moet voortaan dus weer bestaan uit een beoordeling van de bouwfase én de gebruiksfase. Hierbij gelden weer de voorschriften die van toepassing waren vóór de bouwvrijstelling. Voor omgevingsvergunningen die zijn verleend en waartegen geen bezwaar of beroep meer mogelijk is (ook wel ‘onherroepelijke’ omgevingsvergunningen) heeft de uitspraak geen gevolgen. Projecten die op basis van de bouwvrijstelling al zijn vergund maar nog niet onherroepelijk zijn kunnen mogelijk gevolgen ondervinden na de afschaffing van de bouwvrijstelling. Dit hangt er per geval vanaf. Het spreekt voor zich dat de stikstofbeoordeling bij nog niet aangevraagde activiteiten opnieuw moet worden verricht, waarbij zowel de bouwfase als de gebruiksfase worden beoordeeld.
We adviseren nieuwe berekeningen te doen aan de hand van de nieuwe versie van de AERIUS-calculator die op 22 november 2022 wordt uitgebracht. Laat u zich op tijd adviseren over de manieren (bijvoorbeeld door gebruik van energiezuinige apparatuur) de uitstoot in de bouwfase kan worden beperkt.
Het uitstel heeft weinig praktische gevolgen voor ontwikkelaars. Lokale overheden hebben nu meer tijd om zich voor te bereiden op de inwerkingtreding. Het huidig recht is tot 1 juli 2023 van toepassing op een nieuwe aanvraag. Wij adviseren om plannen en aanvragen zoveel mogelijk voor die datum in te dienen bij het desbetreffende bevoegd gezag. Wij verwachten dat na 1 juli 2023 de behandeling van aanvragen vertraging oploopt vanwege de transitiefase die (lokale) overheden doorlopen.
Wanneer de Wkb van toepassing is, geldt de bouwtechnische omgevingsvergunning niet meer als vereiste. Wel dient bij de oplevering van het bouwwerk de aannemer te kunnen aantonen dat aan de regelgeving is voldaan. Een bouwmelding volstaat dan. Let wel: Dit betekent niet dat de bouwactiviteit vergunning vrij is. Er kan nog wel een andere vergunningplicht gelden, bijvoorbeeld wanneer de activiteit een omgevingsplanactiviteit betreft (een activiteit die is aangewezen in het omgevingsplan).
De Wkb treedt vooralsnog samen met de Omgevingswet in werking en zal het proces van bouwen en vergunningverlening aanzienlijk veranderen. Dit gebeurt niet direct maar in fases. Dat wil zeggen dat de Wkb trapsgewijs in werking treedt. Eerst geldt het nieuwe stelsel alleen voor bouwwerken in de laagste risicoklasse, bijvoorbeeld eengezinswoningen en simpele bedrijfspanden.
Let wel: Er gelden een paar uitzonderingen op de Label-C verplichting. De labelverplichting is niet van toepassing op kantoren als de gebruiksoppervlakte voor de kantoorfunctie kleiner is dan 50% van de totale oppervlakte van het gebouw waarvan het kantoor deel uitmaakt. Met deze uitzondering kan bijvoorbeeld een kantoorgebouw dat zich bevindt in één gebouw met een bedrijfsfunctie (bijvoorbeeld een fabriek) buiten de labelplicht vallen. De labelverplichting is ook niet van toepassing op kantoorgebouwen waarvan de totale gebruiksoppervlakte kleiner is dan 100 m². Hiermee wordt voorkomen dat het gebouw opgeknipt wordt in stukken van kleiner dan 100 m2. Voldoet een gebouw in andere gevallen en bij nieuwbouw per 1 januari 2023 niet aan de eisen, dan mag het niet meer als kantoor worden gebruikt.
Voor wat betreft de meest recente ontwikkelingen binnen het omgevingsrecht en eventuele gevolgen daarvan, bent u nu in ieder geval weer op de hoogte!
Een dikke streep door de bouwvrijstelling in Porthos-uitspraak
We beginnen met de meest recente ontwikkeling, de Porthos-uitspraak van afgelopen woensdag 2 november. Centraal stond de vraag of de partiële bouwvrijstelling wel kan worden toegepast en of dit geen risico oplevert voor het behalen van stikstofdoelen. De partiële bouwvrijstelling hield in dat de stikstofuitstoot tijdens de bouwfase niet meer afzonderlijk hoefde te worden onderzocht en beoordeeld. Voordeel hiervan was dat de eventuele stikstofdepositie, veroorzaakt door de bouwactiviteiten, niet meer zou leiden tot een passende beoordeling en eventuele natuurvergunningplicht. Het doel hiervan was om meer en sneller nieuwe ontwikkelingen te kunnen realiseren.Het zal bijna niemand zijn ontgaan dat de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) heeft geoordeeld dat de partiële bouwvrijstelling niet voldoet aan het EU natuurbeschermingsrecht. Gevolg? Een dikke vette streep door de partiële bouwvrijstelling en alle ontwikkelingsvoordelen die daarmee konden worden gehaald.
Een onderzoek naar de gevolgen van een project voor stikstofdepositie moet voortaan dus weer bestaan uit een beoordeling van de bouwfase én de gebruiksfase. Hierbij gelden weer de voorschriften die van toepassing waren vóór de bouwvrijstelling. Voor omgevingsvergunningen die zijn verleend en waartegen geen bezwaar of beroep meer mogelijk is (ook wel ‘onherroepelijke’ omgevingsvergunningen) heeft de uitspraak geen gevolgen. Projecten die op basis van de bouwvrijstelling al zijn vergund maar nog niet onherroepelijk zijn kunnen mogelijk gevolgen ondervinden na de afschaffing van de bouwvrijstelling. Dit hangt er per geval vanaf. Het spreekt voor zich dat de stikstofbeoordeling bij nog niet aangevraagde activiteiten opnieuw moet worden verricht, waarbij zowel de bouwfase als de gebruiksfase worden beoordeeld.
We adviseren nieuwe berekeningen te doen aan de hand van de nieuwe versie van de AERIUS-calculator die op 22 november 2022 wordt uitgebracht. Laat u zich op tijd adviseren over de manieren (bijvoorbeeld door gebruik van energiezuinige apparatuur) de uitstoot in de bouwfase kan worden beperkt.
Omgevingswet
Voor een verantwoorde inwerkingtreding van de Omgevingswet is het belangrijk dat het digitaal stelsel (DSO) gebruiksvriendelijker wordt. Bovendien moeten de juridische knelpunten worden opgelost en overheden moeten klaar zijn voor de uitvoering van de Omgevingswet. Dit is nog niet het geval, reden waarom de inwerkingtreding van de Omgevingswet medio oktober weer is uitgesteld. Dit keer tot 1 juli 2023. Dit uitstel heeft vooral te maken met het nog onvoldoende functionerende DSO. De inwerkingtreding van wetten die afhankelijk zijn van de inwerkingtreding van de Omgevingswet, denk aan de Wet kwaliteitsborging bouwen of de Wet nadeelcompensatie, wordt ook uitgesteld.Het uitstel heeft weinig praktische gevolgen voor ontwikkelaars. Lokale overheden hebben nu meer tijd om zich voor te bereiden op de inwerkingtreding. Het huidig recht is tot 1 juli 2023 van toepassing op een nieuwe aanvraag. Wij adviseren om plannen en aanvragen zoveel mogelijk voor die datum in te dienen bij het desbetreffende bevoegd gezag. Wij verwachten dat na 1 juli 2023 de behandeling van aanvragen vertraging oploopt vanwege de transitiefase die (lokale) overheden doorlopen.
Wet kwaliteitsborging bouwen
De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) heeft als doel de borging van de bouwkwaliteit te verbeteren door bouwbedrijven de kwaliteit van het werk beter te controleren. Zij krijgen een grotere verantwoordelijkheid in de kwaliteitsborging van het opgeleverde werk.Wanneer de Wkb van toepassing is, geldt de bouwtechnische omgevingsvergunning niet meer als vereiste. Wel dient bij de oplevering van het bouwwerk de aannemer te kunnen aantonen dat aan de regelgeving is voldaan. Een bouwmelding volstaat dan. Let wel: Dit betekent niet dat de bouwactiviteit vergunning vrij is. Er kan nog wel een andere vergunningplicht gelden, bijvoorbeeld wanneer de activiteit een omgevingsplanactiviteit betreft (een activiteit die is aangewezen in het omgevingsplan).
De Wkb treedt vooralsnog samen met de Omgevingswet in werking en zal het proces van bouwen en vergunningverlening aanzienlijk veranderen. Dit gebeurt niet direct maar in fases. Dat wil zeggen dat de Wkb trapsgewijs in werking treedt. Eerst geldt het nieuwe stelsel alleen voor bouwwerken in de laagste risicoklasse, bijvoorbeeld eengezinswoningen en simpele bedrijfspanden.
Label-C verplichting
Een verandering die ons wél te wachten staat vanaf 1 januari 2023 is de Label-C verplichting voor kantoren. In artikel 5.11 van het Bouwbesluit is opgenomen dat een kantoorgebouw met ingang van 1 januari 2023 niet langer gebruikt mag worden als niet wordt voldaan aan energielabel klasse C. Na invoering van de Omgevingswet wordt deze verplichting in artikel 3:87 van het Besluit bouwwerken leefomgeving opgenomen.Let wel: Er gelden een paar uitzonderingen op de Label-C verplichting. De labelverplichting is niet van toepassing op kantoren als de gebruiksoppervlakte voor de kantoorfunctie kleiner is dan 50% van de totale oppervlakte van het gebouw waarvan het kantoor deel uitmaakt. Met deze uitzondering kan bijvoorbeeld een kantoorgebouw dat zich bevindt in één gebouw met een bedrijfsfunctie (bijvoorbeeld een fabriek) buiten de labelplicht vallen. De labelverplichting is ook niet van toepassing op kantoorgebouwen waarvan de totale gebruiksoppervlakte kleiner is dan 100 m². Hiermee wordt voorkomen dat het gebouw opgeknipt wordt in stukken van kleiner dan 100 m2. Voldoet een gebouw in andere gevallen en bij nieuwbouw per 1 januari 2023 niet aan de eisen, dan mag het niet meer als kantoor worden gebruikt.
Vooruitblik
Het zijn spannende tijden en dat blijft ook nog wel zo. Nieuwe duurzaamheidseisen, klimaatdoelen, natuurdoelen (denk aan biodiversiteit) maar ook rentestijging en grondstoffentekort zorgen voor een onzekere toekomst. Wij wijzen er ook op dat komende maart 2023 Provinciale Staten verkiezingen zijn, wat weer koersverandering van provinciaal beleid kan inhouden.Voor wat betreft de meest recente ontwikkelingen binnen het omgevingsrecht en eventuele gevolgen daarvan, bent u nu in ieder geval weer op de hoogte!
- Voortaan moet u weer de bouwfase meenemen in uw stikstofberekening.
- De inwerkingtreding van de Omgevingswet en de Wkb (en andere wetten die gelijktijdig in werking treden) staat nu gepland op 1 juli 2023.
- De label-C verplichting geldt vanaf 1 januari 2023 voor (bijna) alle kantoorgebouwen.
