De biodiversiteit in Nederland gaat al jaren met rasse schreden achteruit. Bij nieuwe ontwikkelingen vinden gemeenten en provincies het steeds belangrijker dat de biodiversiteit wordt beschermd, of in ieder geval niet verslechterd. Het kan soms zelfs essentieel zijn hier iets aan te doen om goedkeuring voor een ontwikkeling te krijgen. Maar waar kun je als ontwikkelaar in het kader van biodiversiteit rekening mee houden? Deze blog geeft antwoord op die vraag.
Wanneer de Omgevingswet (Ow) in werking treedt, gaat de Wnb hierin op. Deze overgang is grotendeels beleidsneutraal, wat wil zeggen dat er juridisch-inhoudelijk weinig verandert. Daarnaast is in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), de opvolger van het Bouwbesluit 2012, ook niets geregeld over biodiversiteit. Aan concrete regels ontbreekt het dus nog steeds. Dit neemt niet weg dat de Ow veranderde instrumenten kent om regels te stellen ten aanzien van de ‘fysieke leefomgeving’, wat een breder begrip is dan alleen ‘natuur’.
Naast het Rijk en de provincie, hechten steeds meer (lokale) overheden veel waarde aan het beschermen van natuur en maken zodoende gebruik van de bovengenoemde instrumenten. We geven alvast een tip van de sluier: Het helpt om inzet van die (wettelijke) instrumenten mee te nemen bij nieuwe ontwikkelingen, omdat de kans dan groter is dat een gemeente- en provinciebestuur zal meewerken. En dat er momenteel weinig is geregeld over biodiversiteit betekent natuurlijk niet dat ontwikkelaars geen biodiversiteit kunnen betrekken bij nieuwe projecten. Hoe dat kan gaan, leggen wij hierna uit.
De provincie kan in sommige gevallen een uitzondering maken voor een ontwikkeling die niet kan worden gerealiseerd in stedelijk gebied of als die ontwikkeling van groot openbaar belang is. Daarnaast maken sommige provincies gebruik van zogenaamde ‘meerwaardebepalingen’. Ruimtelijke ontwikkelingen worden door een dergelijke meerwaardebepaling afhankelijk gemaakt van voorwaarden waarbij biodiversiteit moet worden beschermd. Denk aan een regel met bijvoorbeeld de volgende strekking: ‘Het is toegestaan hier te bouwen, mits de biodiversiteit met 30% wordt vergroot’. Ook de aanwijzing van stiltegebieden of weidevogelleefgebieden kan beperkingen opleveren voor ontwikkelmogelijkheden.
Wees dus alert op nadere (provinciale) regels bij het kiezen van een locatie!
Daarnaast zijn er gemeenten die werken met puntensystemen. De essentie van het systeem is dat ontwikkelaars een lijst met maatregelen ontvangen waarbij elke maatregel die bijdraagt aan groen (of duurzaamheid) 1, 2 of 3 punten waard is. Afhankelijk van de omvang en ligging van het bouwproject wordt een te behalen score voorgeschreven. Daarbij bestaat de vrijheid om een eigen mix van groenmaatregelen te kiezen.
Tot slot wijzen we erop dat de Europese Commissie afgelopen 22 juni 2022 haar biodiversiteitspakket presenteerde in de vorm van een wetsvoorstel voor de Natuurherstelwet (de ‘Nature Restoration Law). Deze wet is gericht op herstel van ‘waterrijke gebieden, rivieren, bossen, graslanden, mariene ecosystemen en stedelijke milieus in de EU’. Belangrijke onderdelen van het plan zijn de hersteldoelen voor ecosystemen en een halvering van het gebruik van pesticiden. De plannen maken onderdeel uit van de Europese ‘Green Deal’.
De Natuurherstelwet zou het eerste belangrijke onderdeel EU-biodiversiteitswetgeving zijn sinds de Habitatrichtlijn uit 1992. Of een nieuwe wet het bewustzijn rondom biodiversiteit daadwerkelijk zal stimuleren moet nog blijken, maar het lijkt op het eerste gezicht een stap in de goede richting van actieve bescherming van de natuur.
Maar eerst, hoe zit het met de regels?
We hebben natuurlijk onze landelijke Wet natuurbescherming (Wnb). Deze wet beschermt planten- en diersoorten en zorgt dat deze soorten in de natuur blijven bestaan. Daarnaast zijn er regels opgenomen voor de Natura 2000-gebieden en de gebieden die zijn aangewezen als Natuurnetwerk Nederland (NNN-gebieden). Eigenlijk is er verder weinig geregeld voor biodiversiteit in landelijke wet- en regelgeving. Zo staat er in het Bouwbesluit 2012 niets over biodiversiteit.Wanneer de Omgevingswet (Ow) in werking treedt, gaat de Wnb hierin op. Deze overgang is grotendeels beleidsneutraal, wat wil zeggen dat er juridisch-inhoudelijk weinig verandert. Daarnaast is in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), de opvolger van het Bouwbesluit 2012, ook niets geregeld over biodiversiteit. Aan concrete regels ontbreekt het dus nog steeds. Dit neemt niet weg dat de Ow veranderde instrumenten kent om regels te stellen ten aanzien van de ‘fysieke leefomgeving’, wat een breder begrip is dan alleen ‘natuur’.
Rijk
Vanuit het Rijk wordt met de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) (hierin zijn de landelijke beleidsdoelen voor de fysieke leefomgeving voor de komende 30 jaar vastgelegd) veel aandacht besteed aan de bevordering van natuur en biodiversiteit. Daarnaast is er in 2021 een motie aangenomen om te onderzoeken op welke wijze natuur en biodiversiteit geïncorporeerd kunnen worden in de bouw en renovatie van woningen. Een motie om onderzoek te doen naar een norm voor groen rondom steden in relatie tot verstedelijking is ook aangenomen.Provincie
De bevoegdheid om meer concrete regels te stellen ten aanzien van natuur en biodiversiteit ligt nu, maar ook straks onder de Ow, voor een groot deel bij het provinciebestuur. De provincie kan o.a. invloed uitoefenen door:- De provinciale Omgevingsvisie: Dit is een beleidsmatige basis voor inzet van juridische, financiële of andere soort instrumenten om de in de visie vastgelegde beleidsdoelen na te streven. Voor een specifiek beleidsonderwerp, zoals natuur, kan een aanvullende visie, programma of beleidsplan worden opgesteld.
- De aanwijzing van zogenaamde werkingsgebieden via de provinciale Omgevingsverordening. Zo kan met regels worden aangegeven welke activiteiten mogelijk zijn en onder welke omstandigheden. Een goed voorbeeld hiervan is het provinciaal buitengebied of Bijzonder Provinciaal Landschap.
- Het stellen van instructieregels in de provinciale Omgevingsverordening, die directe werking hebben op ruimtelijke besluiten van het gemeentebestuur.
Naast het Rijk en de provincie, hechten steeds meer (lokale) overheden veel waarde aan het beschermen van natuur en maken zodoende gebruik van de bovengenoemde instrumenten. We geven alvast een tip van de sluier: Het helpt om inzet van die (wettelijke) instrumenten mee te nemen bij nieuwe ontwikkelingen, omdat de kans dan groter is dat een gemeente- en provinciebestuur zal meewerken. En dat er momenteel weinig is geregeld over biodiversiteit betekent natuurlijk niet dat ontwikkelaars geen biodiversiteit kunnen betrekken bij nieuwe projecten. Hoe dat kan gaan, leggen wij hierna uit.
Houd rekening met deze vier tips voor biodiversiteit bij jouw gebiedsontwikkeling
Tip 1: Aandacht voor (lokaal) natuur- en groenbeleid
Zoals hiervoor al aangegeven, raden we aan om in het lokale, gemeentelijke, provinciale en landelijke beleid omtrent natuur te verdiepen. Wees daarbij extra alert op ontwikkelen in zogenaamd buitengebied of landelijk gebied. Let specifiek op welke regels gelden voor nieuwe ontwikkelingen in het (provinciaal) buitengebied. Deze gebieden worden vaak (naast NNN en Natura-2000) beschermd door middel van regels en (ontwikkel)beperkingen in de Omgevingsverordening. Verder staat provinciaal natuurbeleid in de Omgevingsvisie, in een eventuele aanvullende groenvisie of een beleidsplan- of programma.De provincie kan in sommige gevallen een uitzondering maken voor een ontwikkeling die niet kan worden gerealiseerd in stedelijk gebied of als die ontwikkeling van groot openbaar belang is. Daarnaast maken sommige provincies gebruik van zogenaamde ‘meerwaardebepalingen’. Ruimtelijke ontwikkelingen worden door een dergelijke meerwaardebepaling afhankelijk gemaakt van voorwaarden waarbij biodiversiteit moet worden beschermd. Denk aan een regel met bijvoorbeeld de volgende strekking: ‘Het is toegestaan hier te bouwen, mits de biodiversiteit met 30% wordt vergroot’. Ook de aanwijzing van stiltegebieden of weidevogelleefgebieden kan beperkingen opleveren voor ontwikkelmogelijkheden.
Wees dus alert op nadere (provinciale) regels bij het kiezen van een locatie!
Tip 2: Vergeet niet het stedelijk gebied!
Ook bij het ontwikkelen in stedelijk gebied wordt gebruik gemaakt van sturende instrumenten, meestal vanuit het gemeentebestuur. Zo maken diverse gemeenten gebruik van Groenvisies. In een Groenvisie is de visie van het gemeentebestuur op de rol van biodiversiteit terug te vinden. Zo kent Amsterdam bijvoorbeeld de Groenvisie 2020-2050. Deze visie schetst een beeld van Amsterdam als groene stad en hoe de stad zich tot 2050 verder kan ontwikkelen. De Groenvisie beschrijft wat de gemeente belangrijk vindt en welke ambities zij heeft op het gebied van biodiversiteit.Daarnaast zijn er gemeenten die werken met puntensystemen. De essentie van het systeem is dat ontwikkelaars een lijst met maatregelen ontvangen waarbij elke maatregel die bijdraagt aan groen (of duurzaamheid) 1, 2 of 3 punten waard is. Afhankelijk van de omvang en ligging van het bouwproject wordt een te behalen score voorgeschreven. Daarbij bestaat de vrijheid om een eigen mix van groenmaatregelen te kiezen.
Tip 3: Doe onderzoek naar de bestaande natuurwaarden
Zo wordt het bewustzijn van biodiversiteit vergroot. Betrek zo vroeg mogelijk een ecoloog bij het proces. Door het aanstellen van een ecoloog en deze al in het stadium van de planvorming en het ontwerp te betrekken wordt de biodiversiteit al in een vroeg stadium meegenomen. Dit maakt vooraf duidelijk welke ingrepen effectief zijn. De natuurmaatregelen kunnen dan zoveel mogelijk een integraal onderdeel worden van het bouwplan. Als die natuurwaarden goed in kaart zijn gebracht kan ook nagedacht worden over waar extra kansen liggen.Tip 4: Sluit aan bij een bouwgroep
Een bouwgroep maakt het mogelijk om kennis te delen, vergroeningsmogelijkheden te bespreken, ervaringen te delen en elkaar te wijzen op manieren om een plan vatbaar te maken voor subsidies. Er bestaan al bouwgroepen die zich conformeren aan biodiversiteitseisen en normen, ook al zijn die niet bij wet geregeld. Zo zijn Ballast Nedam, BAM Wonen en Heijmans samen met minister Van der Wal voor Natuur en Stikstof druk bezig met de vraag hoe de waarde van groen in de leefomgeving verdubbeld kan worden in 2030.Vooruitblik
Kortom: op dit moment moeten dwingende regels om biodiversiteit volwaardig te beschermen, of zelfs te vergroten, nog op gang komen. De provinciebesturen zijn daar met omgevingsvisies en omgevingsverordeningen al mee bezig. Wellicht dat de uitkomst van de komende Provinciale Statenverkiezingen hier verder sturend in kan zijn.Tot slot wijzen we erop dat de Europese Commissie afgelopen 22 juni 2022 haar biodiversiteitspakket presenteerde in de vorm van een wetsvoorstel voor de Natuurherstelwet (de ‘Nature Restoration Law). Deze wet is gericht op herstel van ‘waterrijke gebieden, rivieren, bossen, graslanden, mariene ecosystemen en stedelijke milieus in de EU’. Belangrijke onderdelen van het plan zijn de hersteldoelen voor ecosystemen en een halvering van het gebruik van pesticiden. De plannen maken onderdeel uit van de Europese ‘Green Deal’.
De Natuurherstelwet zou het eerste belangrijke onderdeel EU-biodiversiteitswetgeving zijn sinds de Habitatrichtlijn uit 1992. Of een nieuwe wet het bewustzijn rondom biodiversiteit daadwerkelijk zal stimuleren moet nog blijken, maar het lijkt op het eerste gezicht een stap in de goede richting van actieve bescherming van de natuur.
